نوع مقاله : مقاله پژوهشی اصیل

نویسندگان

• صنم باقریان خسروشاهی ¹
• حمیدرضا پوراعتماد ²
• جلیل فتح آبادی ³
• نوشین فایضی ⁴
• مریم محمدی ⁵

¹ دکتری روان‌شناسی، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

² استاد، گروه روان‌شناسی، پژوهشکده علوم شناختی و مغز، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

³ دانشیار، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁴ دانشجوی کارشناسی ارشد، گروه روان‌شناسی، دانشکده علوم تربیتی و روان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

⁵ کارشناس ارشد، خانواده درمانی، پژوهشکده خانواده، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: اوتیسم یکی از رایج‌ترین اختلالات عصبی- رشدی محسوب می‌شود که میزان استرس والدگری را به شدت افزایش می‌دهد. کاهش استرس والدگری، بر درمان کودک تأثیر مثبتی دارد. بر همین اساس، مطالعه حاضر با هدف تدوین برنامه آموزش والدین مؤثر بر کاهش استرس والدگری والدین کودکان مبتلا به اوتیسم انجام شد. مواد و روش‌ها: بخش اول این مطالعه از نوع کیفی و حاصل سه دسته اطلاعات شامل مصاحبه عمقی با 11 متخصص، مصاحبه نیمه ساختار یافته با 30 والد و مرور 101 مقاله بود. بخش دوم مطالعه از نوع آزمایشی، همراه با گروه شاهد و گروه بدون مداخله بود که در سه مرحله پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری انجام گرفت. بدین منظور، 42 والد کودک مبتلا به اوتیسم از میان والدین این کودکان که در زمان انجام پژوهش از مرکز تهران اوتیسم خدمات توا‌ن‌بخشی دریافت می‌کردند، انتخاب شدند و به صورت تصادفی در سه گروه قرار گرفتند. ابزار مورد استفاده پژوهش، شاخص استرس والدگری Abidin (Parenting Stress Index یا PSI) بود. داده‌ها با استفاده از آزمون تحلیل کوواریانس و تحلیل واریانس یک‌طرفه در نرم‌افزار SPSS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. 05/0 > P به عنوان سطح معنی‌داری داده‌ها در نظر گرفته شد. یافته‌ها: بر اساس یافته‌های مطالعه حاضر، برنامه درمانی اوتیسم یکپارچه با خانواده، بر تقویت‌گری (032/0 = P)، خلق (010/0 = P)، پذیرندگی (013/0 = P)، سازش‌پذیری (004/0 = P) و نمره کل استرس کودک (004/0 = P) تأثیر معنی‌داری داشت. همچنین، با احساس صلاحیت (002/0 = P)، افسردگی (001/0 = P)، انزوای اجتماعی (002/0 = P)، دلبستگی (001/0 > P)، محدودیت نقش (001/0 = P)، سلامت والدین (003/0 = P)، نمره کل استرس والد (001/0 > P) و نمره کل استرس والد- کودک (001/0 > P) رابطه معنی‌داری را نشان داد. نتیجه‎گیری: در مقایسه با آموزش‌های والدین پیشین از جمله پرنده کوچولو که به طور عمده بر استرس قلمرو کودک مؤثر بودند، برنامه درمانی اوتیسم یکپارچه با خانواده به دلیل پرداختن به مسایل خاص هر خانواده و نیز جامع بودن، بر کاهش استرس قلمرو والد نیز مؤثر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• اوتیسم
• برنامه آموزش والدین
• استرس والدگری